TUNÇ TEZEL

İlk olarak, sizi tanımayan insanlar için kendinizi tanıtır mısınız?

Adım Tunç Tezel. Bursa’da çalışan bir inşaat mühendisiyim. Hobi olarak 1992 yılından beri amatör fotoğrafçılık, özellikle de gece çekimleri ve gök fotoğrafçılığı yapıyorum. Ayrıca bir tutulma avcısıyım. 1999 ve 2006 yıllarında Türkiye'de gerçekleşen tam Güneş tutulmalarını izledikten sonra, başka Güneş ve Ay tutulmalarını izlemek ve ayrıca gece gökyüzünü fotoğraflamak için çeşitli ülkelere seyahatler ediyorum.

Geçtiğimiz sayılarımızda astrofotoğrafların tek bir alandan ibaret olmadığını öğrenmiştik. Siz astrofotoğrafçılığın hangi alanı ile ilgileniyorsunuz?

En çok yaptığım çekim türü Ay ve gezegen buluşmalarını fotoğraflamak. Bundan başka, özellikle karanlık gökyüzüne sahip yerlerde ya da dikkati çeken insan yapısı (tarihi ya da güncel) eserler ile birlikte gece manzarası çekimleri yapıyorum. Ayrıca, Ay ve Güneş tutulmalarını da çeşitli şekillerde (geniş açı manzara, teleforo mercek ya da teleskopla) fotoğraflamaya çalışıyorum.

Çok sık olmasa da bazen teleskopla Ay çekimi yaptığım oluyor. Bunu ilk yıllarda daha çok yapardım. Dijital makinelerin ilk kullanıma girdiği dönemlerde teleskopla gezegen çekimi yaptığım da olmuştu, ancak bunu yapmıyorum artık.

Filmli makinelerin kullanımda olduğu zamanlarda teleskopla derin gökyüzü çekimleri (yıldız kümeleri, bulutsular, galaksiler) de yapmıştım. Şimdi seyrek olarak takip sistemi ve telefoto mercek kullanarak derin gökyüzü çekimi yaptığım oluyor.

Profilinizi incelerken TWAN isminde bir yerin üyesi olduğunuzu gördük. TWAN tam olarak nedir, nasıl üye olunur?

2007 yılında, dünyanın sayılı gece ve gök fotoğrafçılarının “Geceleyin Dünya” adıyla kurduğu uluslararası bir gruba davet edildim. “The World At Night” ya da kısaca TWAN olarak anılan bu grup, Dünya'nın iyi bilinen yerlerinin, önemli tarihi ve kültürel mekânlarının gece görüntülerinin bir araya getirilmesi, yayınlanması, sergilenmesi amacıyla kuruldu. Grubun http://www.twanight.org adresindeki internet sayfasında genel amaç şu şekilde özetleniyor:

“Geceleyin Dünya (TWAN / The World At Night), Ağustos 2007’de kurulan bir grup. Amacı, yeryüzünün doğal güzelliklerini, iyi tanınan yerlerini, tarihi yapılarını ve yerleşimlerini gece saatlerinde göknesneleriyle bir arada görüntülemek ve paylaşmak. Yeryüzünde nerede, hangi ülkede, hangi kıtada, hangi iklim kuşağında olursa olsun, geceleri gökyüzünde parlayan yıldızlar, gezegenler ve Ay aynı sessiz ve huzur verici şekilde ışıldar. Gökyüzü çeşitli kültürel, ulusal ve coğrafi sınırlarla bölünen yeryüzünün tersine bütünleştiricidir.”

TWAN'ın kuruluş dönemindeki katılımlar davet ile olmuştu. Daha sonraki dönemde, grup üyelerinin önerileri ve fikir birliği ile yeni üyeler davet edilerek TWAN'ın üye sayısı arttı ve 40'a ulaştı.

Astrofotoğraflarınızı incelediğimizde, bazı cisimlerin sonsuzluk işareti gibi görünen fotoğraflarını gördük. Bu tarz fotoğraf çekimlerine ne ad veriliyor? Bu çekimlerin süreci nasıl işliyor ve hangi teknikler kullanılıyor?

Günizi (analemma) çekimi biraz zahmetlidir. Çok geniş açılı mercek kullanan bir makinenin 1 yıl boyunca aynı noktaya doğrultularak çekim yapılması gerekir.

Orijinal yöntem, filmli fotoğraf makinesi kullanmak ve fotoğraf makinesi aynı yere 1 yıl boyunca sabitlenerek bir kareye bütün pozlar vermek şeklindeydi. Başka bir seçenek de, kullanılacak filmli makinenin (örneğin kötü hava koşullarından etkilenmemesi için) aynı açıyla sabitlenebileceği bir platform yapmaktı. Her durumda, en küçük olası hatada çekim bozulacağı gibi, bu bozukluk da 1 yılın sonunda film banyo edilene kadar ortaya çıkmamaktaydı.

Artık filmli fotoğraf makineleri yerine dijital makineler kullanıldığı için çekim çok daha kolay. Çekim için makinenin yıl boyu yerleştirileceği bir platform yine gerekli; ya da makine üçayağının tam aynı noktaya yerleştirileceği ve makinenin de gökyüzünde aynı noktaya bakacağı bir yöntem bulmak gerekiyor. Bundan sonra her pozu ayrı ayrı çekip sonradan birleştirmek mümkün. Benim uyguladığım bir yöntem, çekim sırasında Güneş'in parlak ışıklarını kesecek, ama yakın plandaki manzarayı kesmeyecek bir yarım filtre kullanmak. Bu şekilde, makineyi kurarken yapılacak olası doğrultma hatalarını kontrol edip düzeltmek için öndeki manzarayı kullanma şansı oluyor. Doğal olarak buna "yarım filtre yöntemi" adını vermiştim.

Parlak yıldızların, gezegenlerin ve açık yıldız kümelerinin Ay'ın yakınında birleştiği veya örtüştüğü anları fotoğraflarken hangi detaylara dikkat ediyorsunuz?

Gezegen ve Ay buluşmaları (yakınlaşmaları) gece gökyüzünde sıkça gerçekleşen olaylar. Buradaki hedefler görece parlak olduğu için, ışık kirliliğine maruz kalan ortamlarda da fotoğraflanabiliyor. Önemli olan, gözlenecek ve fotoğraflanacak yakınlaşmanın hangi gün ve saatte, hangi yönde izlenebileceğini öğrenmek ve buna göre bir gözlem noktası bulmak. Bundan sonrası, fotoğrafçının zevkine ve ekipmanına bağlı; yakınlaşma istenilen kompozisyonla fotoğraflanır. Duruma göre çeşitli poz değerleri kullanmak düşünülmeli, çünkü özellikle alacakaranlıkta gökyüzünün bir kısmı fotoğrafta karanlık çıkarken başka kısmı aşırı pozlanabilir.

Gök cisimlerinin normal yörüngesinden saparak geri hareket ediyormuş gibi göründüğü (retrograde hareket) astrofotoğraflar nasıl çekiliyor, kullanılan teknikler nelerdir?

Dış gezegenlerin karşı konuma ve gözlem için en uygun durumuna ulaştığı bu dönemlerde arka plandaki yıldızlara göre izlenen hareketleri normalde olduğunun tersine doğudan batıya doğrudur. Bunun nedeni, Dünya'nın kendi hızlı yörüngesinde doğuya ilerlerken, daha yavaş yörüngelerdeki Mars ve diğer dış gezegenleri "sollaması" onları geride (yani batıda) bırakmasıdır. İşte bu tersinir (retrograde) harekettir.

Tersinir hareketi fotoğraflarken her 5-6 günde bir çekim yapmaya çalışırım. Ama hava durumunun düzenli çekime uygun ilerlemek gibi bir zorunluluğu yok tabii. Bu nedenle mümkün olduğu kadar çok gecede çekim yapıp en uygun olanlarını kullanmayı tercih ediyorum. Çekimleri benzer tip makine ve aynı mercek ile yapmak, sonradan yapılacak birleştirme işlemine yardımcı oluyor. Tersinir hareket için çekim yaparken gecenin herhangi bir saatinde fotoğraf almak yeterli; özel bir çekim saati ya da dakikası yok. Çünkü amaç, söz konusu gezegenin arka planda yer alan yıldızlara göre hareketini kayıt altına almak. Çekim yaparkan benzer poz değerlerini kullanmak da önerilir, böylece birleştirme sırasında fotoğraflar arasında büyük ışık farkları olmayacaktır.

Evrenin herhangi bir yerinde tanıdığınız bir kişiyle çekim yapmak isteseydiniz, bu kim ve neresi olurdu?

Bu soruya herhangi bir yer ve zaman vermektense içinde bulunduğumuz yüzyılda gerçekleşebilecek birkaç olayı cevap olarak vermeyi tercih ettim.

Bunların ilki, yakın gelecekte Mars yüzeyinde çalışması için hazırlanan uzay görevlerinden birinde gece çekim yapabilecek bir kamera bulunması ve Mars gökyüzünün gece manzarası fotoğraflarının çekilmesi. Mars gecelerinde yüzey sıcaklığı ortalama -80 C, hatta bazen -120 dereceye kadar düşebiliyor; haliyle kameranın bu sıcaklıkta işler durumda kalması ve yeterli bir elektrik güç kaynağına sahip olması gerekiyor.

Mesela, Ay yüzeyinde gece gökyüzü çekimi, Mars'a göre daha kolay tahminen daha önce gerçekleşecektir, hatta bunu oraya gidecek bir astronotun yapması daha yüksek olasılık bence.

İkinci olay ise Merkür'e gönderilecek ve gezegenin yüzeyine iniş yapacak bir aracı içeren bir uzay görevi. Mars'a, Venüs'e, Titan'a, birkaç asteroide ve hatta bir kuyrukluyıldıza inen uzay görevleri başarıyla gerçekleştirilmiş olmasına rağmen Merkür'e iniş henüz yapılmadı. Merkür'ün konumu ve Güneş yörüngesindeki hızlı hareketi nedeniyle gezegenin yörüngesine girmek bile oldukça zordur. Umarım bunun gerçekleştiğini görebiliriz.

Bu alanla ilgilenen ve ilgilenmek isteyen arkadaşlarımıza söylemek istediğiniz son cümleleriniz ne olur?

Gece gökyüzü güzeldir. Bu ortamdan zevk alıyorsanız, gece gökyüzü altında mümkün olduğunca zaman geçirmeyi ve tadını çıkarmayı öneririm.